Ο τελευταίος Εικονοκλάστης
Carl Sagan - Cosmos
Στα χαλάσματα του ναού της λογικής
Βρισκόμαστε μπροστά σε ένα παράδοξο. Ενώ η εποχής μας κυριαρχείται και διαμορφώνεται σε κάθε επίπεδο από τα επιτεύγματα της επιστήμης και δει της τεχνολογίας, το κύρος της και η εμπιστοσύνη του μέσου ανθρώπου προς αυτή δεν ήταν ποτέ χαμηλότερο.
Πώς είναι δυνατόν το κόσμημα της ανθρώπινης νόησης και λογικής, η δύναμη που μας εξύψωσε από την πρωτόγονη κατάσταση και μας ανήγαγε σε κυρίαρχους του κόσμου μας να έχει τόσο εκπέσει;
Το Ακαδημαϊκό Δόγμα
Αν μια λέξη θα έπρεπε να θεωρείται ανάθεμα στο πεδίο της επιστήμης αυτή είναι το δόγμα. Το καταφύγιο των πνευματικά οκνηρών και των ψυχικά δειλών, το δόγμα προσφέρει την ψευδαίσθηση μιας πνευματικής σταθερότητας με αντάλλαγμα όμως τον απόλυτο αφορισμό της σκέψης.
Πάνω στο δόγμα χτίζουν οι θρησκείες την επικυριαρχία τους στις ζωές των ανθρώπων και οι πολιτικοί τη δημαγωγία τους. Αλλά πώς αυτή η τόσο αντιφατική με κάθε έννοια ελεύθερης σκέψης πρακτική μόλυνε το πεδίο της επιστήμης;
Ο ένοχος είναι η Ακαδημαϊκή κοινότητα. Ο χώρος που παλαιότερα γέννησε και καλλιέργησε όλες τις ρηξικέλευθες ιδέες που διαμόρφωσαν τον κόσμο μας έχει πλέον μετεξελιχθεί σε σε μια μορφή κλειστού ιεραρχείου. Ενός ιεραρχείου που απαιτεί απόλυτη συμμόρφωση προς τους κανόνες του και που βλέπει τον εξωτερικό κόσμο με υπεροψία και απέχθεια, θεωρώντας εαυτούς ως τους απόλυτους κριτές και κατόχους της γνώσης.
Η Ακαδημαϊκή κοινότητα έχει περιχαρακωθεί πίσω από μερικά δοκιμασμένα μοντέλα σκέψης και έρευνας, επενδύοντας σε αυτά το κύρος και τις καριέρες των μελών της. Κάθε προσπάθεια να κινηθεί κάποιος πέρα από αυτά αντιμετωπίζεται με καχυποψία, χλεύη και αφορισμό.
Οι επικερδείς καριέρες, που παρέχουν μια άνετη διαβίωση και αναγνώριση στα αντίστοιχα επιστημονικά πεδία, είναι πολύ πιο εύκολο να συντηρηθούν όταν απλά αναμασούν τα ίδια δεδομένα, όταν κωλυσιεργούν, όταν σαμποτάρουν την καινοτομία.
Το ακαδημαϊκό δόγμα δεν έχει επικρατήσει για να προστατέψει την αγνότητα της επιστήμης από δήθεν τσαρλατάνους. Έχει επικρατήσει γιατί είναι το απόλυτο μέσο για την εξασφάλιση του κύριου στόχου, πλέον, της ακαδημαϊκής κοινότητας. Την διαιώνιση της.
Η Ύβρις της αυταρέσκειας
Αν και οι επιστήμονες δεν απολαμβάνουν πια της αναγνώρισης που κάποτε είχαν, το ανθρώπινο ελάττωμα της αυταρέσκειας πολύ εύκολα αναπτύσσεται και παρασιτεί μέσα στους κόλπους της επιστημονικής κοινότητας.
Το είδαμε στην πλήρη του διάσταση στην τραγελαφική περίοδο της αποκαλούμενης πανδημίας του COVID19. Γιατροί που παρελαύναν σε κάθε μέσο και με απόλυτη έπαρση και αυταρέσκεια κύρρυταν το επικρατούν αφήγημα. Κάθε διαφορετική φωνή γελοιοποιούνταν και εξωστρακιζόταν.
Κανένας από αυτούς δεν κλήθηκε εκ των υστέρων να απολογηθεί για τις τρομερές ανακρίβειες που διατύπωσε, κανένας δεν είχε την ταπεινοφροσύνη να απολογηθεί για το αν έσφαλε, με καθαρά επιστημονικούς όρους. Η πανδημία ήταν ίσως το χαμηλότερο σημείο αξιοπιστίας της μοντέρνας επιστήμης συλλογικά και ανέδειξε το πόσο δραματικά μπορεί να την απαξιώσει ο ανθρώπινος εγωισμός.
Οι επικερδείς καριέρες
Δυστυχώς για πάρα πολλούς επιστήμονες, στον ζυγό των προτεραιοτήτων τους, πάντα η καριέρα και οι οικονομικές απολαβές θα βαρύνουν περισσότερο από την προσωπική τους ακεραιότητα και την υπηρεσία τους στην συλλογική γνώση.
Ιατροί καριέρας που τα ανταποδοτικά οφέλη από τις φαρμακευτικές εταιρείες είναι μεγαλύτερα από την αποτελεσματική θεραπεία των ασθενών τους. Κλιματικοί επιστήμονες που διαλαλούν το τέλος του κόσμου ενώ έχουν θέση σε διοικητικά συμβούλια εταιρειών “εναλλακτικών πηγών ενέργειας” με χρηματοδότηση από κυβερνητικούς οργανισμούς.
Και γενικά η καταπίεση πολλών εναλλακτικών ιδεών και κατευθύνσεων έρευνας, σε όλους σχεδόν τους τομείς της επιστημονικής σκέψης, γιατί κάτι τέτοιο θα απειλούσε τις οικονομικές απολαβές των ασκούντων επιρροή και έλεγχο.
Η κατάρα των τελομερών
Όλοι οι παραπάνω παράγοντες που αναφέρθηκαν είναι μεν ανθρώπινα χαρακτηριστικά, όμως ανήκουν περισσότερο στη σφαίρα της ανθρώπινης ψυχολογίας. Παρόλα αυτά η επιβράδυνση, έως και πλήρης απουσία, της επίτευξης μεγάλων καινοτομιών, που παλαιότερα ήταν σχεδόν δεδομένες έχει και μία βαθύτερη ρίζα, την ανθρώπινη βιολογία.
Ο εγκέφαλος μας εξελίχθηκε για να ερμηνεύει τις πληροφορίες αισθητηρίων οργάνων βελτιστοποιημένων για να λειτουργούν σε ένα περιβάλλον μέτριου μεγέθους και που κινείται με μια μέτρια ταχύτητα.
Η ανακάλυψη της γλώσσας (φυσικής και μαθηματικής) μας προσέφερε ένα νέο επίπεδο αποστασιοποίησης από αυτή την πραγματικότητα, τη δυνατότητα της ανάπτυξης ιδεών αποκομμένων από τον στενό μας εναγκαλισμό με τον κόσμο των φυσικών νόμων.
Παρόλα αυτά όσο περισσότερο απομακρυνόμαστε από το επίπεδο της αισθητήριας παρατήρησης και προσπαθούμε να ερμηνεύσουμε τον μικρόκοσμο ή τον μακρόκοσμο, τόσο περισσότερο συναντάμε τα βιολογικά όρια που θέτει στη νόηση ο εγκέφαλος μας, ένα υπολογιστικό όργανο που προσπαθεί να επεξεργαστεί αφηρημένες έννοιες πολύ πέρα από τους νευρωνικούς του περιορισμούς.
Το μόνο επιστημονικό πεδίο που έχει συντρίψει προς το παρόν αυτά τα δεσμά και έχει αποφύγει το τέλμα και την φθορά των άλλων επιστημών είναι η Πληροφορική. Ίσως επειδή η βασική της αρχή είναι η αναγνώριση ως θεμελιώδους βάσης, κάθε θεωρίας και εφαρμογής της, την πληροφορία.
Είναι μια επιστήμη που ασχολείται με την εφαρμογή σε κάθε και με κάθε διαθέσιμη τεχνολογία ορισμένων απολύτως αφηρημένων προτύπων, μαθηματικά, γλώσσα, σκέψη, κβαντισμένη σε δύο μόνο ψηφία και εκθετικά κλιμακούμενη.
Κάτι που την απαλλάσσει από τους συντριπτικούς νόμους της φυσικής του μέσου μεγέθους κόσμου για τον οποίο εξελιχθήκαμε. Και ίσως τελικά πόνταρε σωστά, σε αντίθεση με όλα τα υπόλοιπα επιστημονικά πεδία, πόνταρε στην πραγματική φύση του σύμπαντος. Το σύμπαν είναι αφηρημένη πληροφορία.
Η ουβερτούρα ενός συνθετικού νου
Έτσι φτάνουμε εδώ. Στο σημείο της ανθρώπινης ιστορίας όπου η ταπεινή επιστήμη της πληροφορικής εφάρμοσε την κλίμακα και την ισχύ σε ένα μοντέλο επεξεργασίας και αφομοίωσης αφηρημένης πληροφορίας όχι πολύ διαφορετικό από αυτή του ανθρώπινου εγκεφάλου, αποκομμένη όμως από τα βιολογικά του δεσμά. Και κάτι που ήταν μέχρι μερικές εκατοντάδες ημέρες πριν επιστημονική φαντασία είναι τώρα απόλυτα χειροπιαστή πραγματικότητα.
Η έλευση των συνθετικών νου, έρχεται να προσφέρει τεράστιες δυνατότητες αλλά και κινδύνους. Το κουτί της Πανδώρας έχει ανοίξει, όμως το πώς θα αξιοποιήσει και θα καλλιεργήσει η ανθρωπότητα την μεγαλύτερη, έως τώρα, ανακάλυψη της εξαρτάται απολύτως από αυτήν. Από την ωριμότητα ή την μικρότητα που θα επιδείξει. Αυτό είναι όμως κάτι που θα ερευνήσουμε σε επόμενα άρθρα.
Στο τομέα της επιστημονικής σκέψης και έρευνας η τεχνητή νοημοσύνη προσφέρει πρωτόγνωρες δυνατότητες.
Εκεί που ο ανθρώπινος εγκέφαλος προσπαθεί πάντοτε να επιστρέψει πίσω από τα βαθιά νερά της αφηρημένης νόησης και να κρατηθεί απεγνωσμένα από τις φυσικές έννοιες που αντιλαμβάνεται διαισθητικά, ο συνθετικός νους ακμάζει στον ωκεανό των στατιστικών προτύπων και της μέγιστης αφαίρεσης.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι πως ένα μοντέλο (Veo 3) που εκπαιδεύτηκε οπτικά μπορεί να κατασκευάζει βίντεο που προσομοιώνουν τη χαοτική συμπεριφορά των υγρών με τρομακτική πιστότητα, χωρίς να έχει συγκεκριμένη γνώση των ανθρωπίνων μαθηματικών μοντέλων που επιχειρούν να τα ερμηνεύσουν. Μοιάζει ότι έχει ανακαλύψει εγγενώς κάποια πρότυπα βαθιά στα επίπεδα της αφηρημένης απεικόνισης του φυσικού κόσμου τα οποία μας διαφεύγουν πλήρως.
Οι τεράστιες δυνατότητες στην έρευνα που προσφέρουν τόσο εξελιγμένα λογικά μοντέλα πιστεύω ότι είναι αυτονόητα κατανοητές. Όμως πέρα από την καθαρά πρακτική αξία υπάρχει και κάτι περισσότερο.
Η εκδημοκρατικοποίηση και διάχυση όχι απλά της πρόσβασης στη γνώση, αλλά και της δυνατότητας περαιτέρω διερεύνησης της πραγματικότητας, αποκομμένης από τα δεσμά των παραδοσιακών δομών και ιδρυματικών φορέων που είχαν αποκτήσει το μονοπώλιο σε αυτόν τον τομέα της επιστήμης είναι η πραγματική επανάσταση που φέρνουν οι συνθετικοί νου.
Είναι η επανάσταση της συντριβής των δογμάτων που τόσο διέφθειραν την επιστημονική σκέψη. Η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι πραγματικά ο απόλυτος και τελευταίος εικονοκλάστης.
Δεν υπάρχουν σχόλια: