Το φαινόμενο του ντόμινο

Αυτή είναι η εικόνα ενός ανδρείκελου του Μουμπάρακ που κρέμασαν συμβολικά οι διαδηλωτές απαιτώντας την άμεση παραίτηση του. Χρειάζεται μεγαλύτερος συμβολισμός από αυτόν για να καταλάβει ότι δεν είναι πια επιθυμητός; Μάλλον όχι, όμως παραμένει πεισματικά γαντζωμένος στην καρέκλα του και το χάος συνεχίζεται.

Γίνεται λόγος για την πιθανότητα ενός φαινομένου ντόμινο στις βορειοαφρικανικές χώρες της Μεσογείου και σε κάποιες Αραβικές, όπου επί δεκαετίες κυριαρχούν αυταρχικά καθεστώτα ελεγχόμενης νομιμότητας.

Το κύριο αίτιο της αγανάκτησης των πολιτών είναι η διαφθορά σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης και κατά συνέπεια της κοινωνίας και το τέλμα που αυτή έχει οδηγήσει τις χώρες. Ποιο είναι όμως το αίτιο της διαφθοράς; Γιατί σίγουρα δεν είναι ένα φαινόμενο υπαρκτό μόνο σε αυταρχικές ή σχετικά στατικές κοινωνίες, αλλά πλέον είναι καθολικό. Αιτία της δεν είναι άλλη παρά η προσπάθεια απόκτηση ισχύος, όπως αυτή νοείται -γιατί δεν είναι τίποτα περισσότερο από ένα νοητικό κατασκεύασμα- από το κοινωνικό σύστημα. Η ισχύς σήμερα και διαχρονικά νοείται ως η θέση που κατέχει το άτομο στη διαστρωμάτωση της εν λόγω κοινωνίας.

Ο διαχωρισμός των στρωμάτων γίνεται σχεδόν καθολικά με βάση τον αντιλαμβανόμενο υλικό πλούτο που κάθε στρώμα κατέχει. Το πρόβλημα είναι διττό. Όχι μόνο το μέσο του διαχωρισμού είναι εξαιρετικά άδικο -χρηματικός πλούτος- και χωρίς καμία σύνδεση με την προσφορά της εν λόγω ομάδας στο σύνολο, αλλά και μόνο η πραγματικότητα των ταξικών στρωμάτων δημιουργεί τάσεις για ανέλιξη σε αυτά με κάθε τρόπο, αφού τα κατώτερα στρώματα χαρακτηρίζονται εξ'ορισμού από χειρότερες συνθήκες διαβίωσης και από πραγματικές ή πλασματικές ελλείψεις.

Αν θέλουμε να εξαλείψουμε τη διαφθορά, αρκεί να δούμε που απέτυχαν όλα, μα όλα τα μεγάλα οικονομικά και κοινωνικά συστήματα στην ιστορία μας. Αν ανεβάσουμε το βιοτικό επίπεδο όλων των ανθρώπων σε ένα υψηλό διατηρήσιμο επίπεδο, με βάση τις δυνατότητες του πλανήτη και απαλλαγμένο από το βάρος του χρηματικού μοντέλου, τότε κάθε τάση για ταξική διαστρωμάτωση και η διαφθορά που αυτή προκαλεί εξαλείφεται εξ'ορισμού.

Αν και ακούγεται σαν κομουνιστικό μανιφέστο δεν θα μπορούσε να απέχει περισσότερο από αυτό. Ο λόγος που τα κομουνιστικά καθεστώτα απέτυχαν παταγωδώς ήταν ότι όχι απλά δεν περιόρισαν τις ταξικές διακρίσεις, όπως ευαγγελίζονταν, αλλά αντίθετα δημιούργησαν απλά δύο τάξεις, το κόμμα και τον εργάτη. Διατηρώντας παράλληλα το χρηματικό σύστημα έθεσαν γερά θεμέλια για την ανάπτυξη και την άνθιση της διαφθοράς που τα χαρακτήρισε και τα γονάτισε.

Η διαφθορά δεν είναι μια εγγενής τάσης του ανθρώπινου είδους. Ο άνθρωπος είναι ένα μόρφωμα της κουλτούρας του. Αν θέλουμε να εξαλείψουμε τη διαφθορά θα πρέπει να εξαλείψουμε και μια κουλτούρα ανόητων διαχωρισμών, ανισοτήτων και απόδοσης ισχύος σε ένα παρωχημένο μέσο συναλλαγών.

Μια τέτοια αλλαγή όμως, όπως φαίνεται από τα γεγονότα των ημερών, δεν πρόκειται να είναι ειρηνική ή εύκολη. Το σύστημα, κάθε κατεστημένο σύστημα, έχει τρομερές αντιστάσεις. Και οι αντιστάσεις προκαλούνται από τα ίδια τα άτομα που έχουν πλαστεί μέσα και από αυτό σαν αυτόκλητοι προστάτες του...