The Inside Job

Αν δεν έχετε δει ακόμη το Inside Job, κάντε το το συντομότερο δυνατόν. Είναι μια συνοπτική παρουσίαση των λόγων της τελευταίας οικονομικής κρίσης.

Το τραπεζικό σύστημα σήμερα βασίζεται στο λεγόμενο μοντέλο του κλασματικού αποθεματικού (fractional reserve). Αυτό σημαίνει ότι μια τράπεζα μπορεί να δανείζει πολύ περισσότερα χρήματα από όσα έχει διαθέσιμα σε ρευστό (με έναν λόγο που ορίζεται - συνήθως 9:1), με λίγα λόγια μπορεί να δημιουργεί χρήμα εκ του μηδενός και φυσικά να κερδίζει τοκίζοντας το τίποτα.

Αυτό έχει δύο παράπλευρες συνέπειες, πρώτον ότι η προσφορά του χρήματος διαρκώς αυξάνεται, κάτι που οδηγεί στον λεγόμενο πληθωρισμό και στη διαρκή υποτίμηση της αξίας του (που ούτως ή άλλως δεν έχει αντιστοίχηση με κάποιο φυσικό μέγεθος - αφού όπως είπαμε το χρήμα δημιουργείται από το τίποτα) και δεύτερον ότι η δανειοδότηση γίνεται όχι μόνο πιο εύκολη, αλλά γίνεται και η κύρια πηγή εσόδων για τις τράπεζες. Και όταν μιλάμε για κέρδη, μιλάμε για τρομακτικά νούμερα.

Αυτό που συνέβη σε αυτό τον οικονομικό κύκλο ήταν ότι η σχεδόν πλήρης χαλάρωση των ελεγκτικών ρυθμίσεων προς τους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς έφερε την εφεύρεση νέων χρηματοπιστωτικών προϊόντων των λεγόμενων CDO (collateralized debt obligations). Ουσιαστικά οι επενδυτικές τράπεζες αγόραζαν δάνεια τρίτων και τα πακετάριζαν σε μια μορφή που μπορούσε στη συνέχεια να μεταπωληθεί ως επενδυτικό προϊόν.

Από τη στιγμή που οι δανειστές δε βρίσκονταν στον άμεσο κίνδυνο να χάσουν τα χρήματα που δάνειζαν, μιας και εξασφαλίζονταν μέσω των CDO, επιδόθηκαν σε ένα όργιο χορήγησης επισφαλών δανείων (κυρίως στην αγορά κατοικίας με τα sub-prime). Τα βραχυπρόθεσμα κέρδη όλων ήταν τεράστια. Όμως η πυραμίδα δε σταμάτησε εδώ. Οι επενδυτικές τράπεζες χρειάζονταν κάποιο τρόπο να διασφαλιστούν για τα ήδη τοξικά CDO και εδώ μπήκαν στο χορό ασφαλιστικές εταιρίες όπως η AIG, που προσέφεραν άλλο ένα προϊόν τα λεγόμενα CDS (credit default swaps).

Τα CDS ήταν μια ασφάλιση στην περίπτωση μη αποπληρωμής των δανείων που συνιστούσαν τα CDO. Με τον τρόπο αυτό και οι επενδυτικές τράπεζες εξασφαλίζονταν βραχυπρόθεσμα. Και το παιχνίδι χόνδρινε περισσότερο.

Σε μια αγορά ελεύθερη από περιορισμούς και λογική, τα CDS έγιναν αντικείμενο εκτεταμένης σπέκουλας. Αν το CDO κάποιου έπεφτε έξω, δηλαδή τα δάνεια που το συνιστούσαν ποτέ δεν αποπληρώνονταν, τότε όποιος είχε "επενδύσει" στην αποτυχία του εισέπραττε το ασφάλιστρο!

Νομίζω ότι ακόμη και ο πιο αδαής, όχι απλά στα οικονομικά, αλλά κάποιος ειλικρινά αφελής καταλαβαίνει ότι εδώ έχουμε στην καλύτερη μια συνταγή για βέβαιη αποτυχία και στη χειρότερη ένα έγκλημα ιστορικών διαστάσεων.

Αυτό που συνέβη όμως ήταν ένα αχαλίνωτο όργιο βραχυπρόθεσμης κερδοσκοπίας, γιατί όσο πιο επισφαλή ήταν τα δάνεια, τόσο πιο βέβαια η αποτυχία τους και τόσο πιο βέβαια η είσπραξη των ασφαλίστρων κινδύνου!

Από το όλο κόλπο φυσικά έλειπε κάτι ακόμη. Έλειπε κάποιος που να προσφέρει "αντικειμενική" αξιολόγηση των επενδυτικών προϊόντων. Ας υποδεχτούμε όλοι μαζί τους οίκους αξιολόγησης (Moody's - Standard&Poor's - Fich). Τους ίδιους που σήμερα υποβαθμίζουν ολόκληρες χώρες λες και είναι το μαγαζάκι της γωνίας. Οι οίκοι αξιολόγησης προσέφεραν εύκολα την μέγιστη βαθμολογία σε προϊόντα τα οποία πληρώνονταν για να προωθούν. Χαρακτηριστικό είναι ότι μερικές μόνο μέρες πριν την κατάρρευση των μεγάλων τραπεζών, η βαθμολόγηση τους ήταν ΑΑΑ. Triple A, all the way...

Σε όλο αυτό το διάστημα που διαδραματιζόταν αυτό το έγκλημα οι ελεγκτικοί μηχανισμοί δεν έκαναν απολύτως τίποτα. Και είναι φυσικό. Η περιστρεφόμενη πόρτα των χώρων της εξουσίας φέρνει μέσα πρώην στελέχη τραπεζικών οργανισμών σε θέσεις κλειδιά και στέλνει στις επιχειρήσεις κυβερνητικά στελέχη.

Μόνο που αυτό το παιχνιδάκι προκάλεσε τέτοια συστημική ζημιά που όταν, όπως ήταν φυσικό, κατέρρευσε σαν χάρτινος πύργος οδήγησε την παγκόσμια οικονομία σε πλήρη στάση.

Τι έκαναν οι πολιτικοί μας; Αντί να τιμωρηθούν οι υπαίτιοι, αντί να καταλάβουν όλοι την κολοσσιαία βλακεία που εμπεριέχει το σύστημα μας, το έσωσαν, στέλνοντας το λογαριασμό στους πολίτες.

Και το παραμύθι συνεχίζεται. Τεράστια μπόνους δίνονται στους καλούς παίκτες, οι κυβερνήσεις-μαριονέττες χορεύουν στο πρόσταγμα του αόρατου χεριού της αγοράς και ο κόσμος βυθίζεται σε ένα τέλμα άνευ προηγουμένου.

Το πιο τραγικό είναι να βλέπω δήθεν επιστήμονες των οικονομικών, οι οποίοι εισπράττουν τεράστια ποσά σαν σύμβουλοι των ίδιων εταιρειών που χρεοκόπησαν το σύστημα τους, να ευαγγελίζονται τη λειτουργία ενός μοντέλου εγγενώς στρεβλού. Είναι τέτοιος ο βαθμός της διαφθοράς της επιστήμης των οικονομικών, που για εμένα πλέον έχει τόσα κοινά με την επιστημονική μέθοδο όσο και η αλχημεία. Τα μοντέρνα οικονομικά είναι μια ψευδοεπιστήμη.

Δεν είναι πια προφανές; Το χρηματικό σύστημα (όπως και αν λέγεται, κομουνιστικό, καπιταλιστικό, σοσιαλιστικό, πουα με ροζ βούλες) δεν υπάρχει για να υπηρετεί τις κοινωνίες μας, αλλά το αντίθετο.

Οι κοινωνίες μας έχουν φτάσει σε τέτοιο σημείο εξάρτησης από αυτό που αν προσπαθήσεις να το αφαιρέσεις θα τις καταστρέψεις, σαν ένα καρκίνο σε τερματικό στάδιο. Και ίσως αυτό πρέπει να κάνουμε. Όλες οι ιδεολογίες απέτυχαν. ΔΕΝ ΤΟ ΒΛΕΠΕΙ ΚΑΝΕΙΣ ΑΥΤΟ!; ΠΟΣΟ ΑΚΟΜΗ;